Demir, EYT ile ilgili tüm detayları anlattı

Tarih: 3 Ocak 2023 Salı 18:37

Haber - Emrah BİRGÜL

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) düzenlemesinde yaş sınırı aranmayacağını açıkladıktan sonra emekli olmayı hayal edenler Sosyal Güvenlik Kurumu’nun yolunu tuttu. Yurdun birçok yerinde ‘Emekli olacak mıyız?’ ‘Kimler emekli oluyor’ gibi sorular konuşulmaya başlandı. Konuyla ilgili vatandaşı bilgilendirmek adına gazetemize açıklamalarda bulunan Serbest Muhasebeci Mali Müşavir Cengiz Demir, ilk olarak ‘Emeklilikte yaş şartı kaldırılmıştır’ dedi.

Emeklilikte yaşa takılanlar için yapılan düzenlemenin teknik ve mali çalışması tamamlandığını ifade eden Demir, “Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Başkan Recep Tayyip Erdoğan'ın talimatları doğrultusunda başından beri yaş şartını tamamen kaldıran ve 08 Eylül 1999 ve bu tarih öncesi sosyal güvenlik kurumu giriş tarihli olanların emeklilik düzenlemesi öncesi hakları sigortalıya sağlayacak tek formül üzerinde yoğunlaşarak çözüm rotasını çizdi. Buna göre EYT'ye tabi olacaklar prim ve sigortalılık süresini doldurduğu anda emeklilik hakkı elde edecek. Kazanılmış olan haklar herhangi bir şekilde kayba uğratılmayacak önceki yasada ki şekliyle korunacaktır. Yaş şartını kaldıran düzenlemede prim gün sayısı konusunda bir belirsizliğe bürünmüştür. Yani prim gün sayısında bir değişiklik olup olmayacağı konusunda herhangi bir açıklama yapılmamıştır. Ancak kendi düşüncem şudur ki, emekli olma şartlarının 8 Eylül 1999 öncesi yasada belirtilen şekliyle aynen kabul edileceğidir” ifadelerini kullandı.

“8 Eylül 1999 tarih ve bu tarih öncesi 4(a) kategorisinde bir işyerine tabi veya bir işverene bağlı olarak çalışan hizmet erbabı sigortalıların prim günü kadın ve erkekte eşit olarak 5000 gün, erkeklerde sigortalılık süresi 25 yıl, kadınlarda 20 yıldır” olduğunu belirten Demir, “Burada belirtilen süre sigortaya başlangıç tarihi üzerinden 25 yıl geçmesi ile kazanılmaktadır. Örneğin; işe 01.05.1999 tarihinde ilk defa işe başlayan 4 (a) kapsamında çalışan erkek hizmet erbabı 01.05.2024 tarihinde 25 yıllık sigortalılık süresini tamamlamış olmaktadır. Bu örnekte bu tarihten önce olması ancak sigortalı çalışmaya başlama tarihinden önce askerlik hizmetinde bulunanların askerlik süresini borçlanarak, askerlik süresi kadar sigortalılığını geriye getirmektedir. Bu örnekte 18 ay askerlik yapan hizmet erbabı bu sürenin tamamını askerlik borçlanması yapması halinde 01.05.2024 tarihini 18 ay geriye çekecek ve yeni emeklilik tarihi 01.11.2022 olacaktır” şeklinde konuştu.

ASKERLİK BORÇLANMASI BAŞVURULARI

Askerlik borçlanması yapmak isteyenlerin en yakın askerlik şubesine başvurmak suretiyle alacakların askerlik durum belgesine istinaden sosyal güvenlik merkezlerinde veya e-devlet üzerinden başvuruların yapıldığını söyleyen Demir, “Başvuru tarihine ilişkin tebligat sosyal güvenlik merkezleri tarafından ilgiliye tebliğ edildiği tarihten itibaren 1 ay içinde ödenmesi gerekmektedir. Bu süre içinde yatırmayanlar borçlanma yapmamış sayılmaktadır. Ancak yeniden istemeleri halinde askerlik borçlanması yaptırabilir. Askerlik borçlanması günlük olarak asgari veya azami rakamlar üzerinden yapılabilmektedir. Asgari rakamlar 2022 yılı için günlük 69 TL iken, 2023 yılında günlük 107 TL ye yükselmiştir. Askerlik borçlanmasını askerlik yaptığınız süre kadar herhangi bir şarta bağlı olmadan ister 1 gün borçlanabilirsiniz, isterseniz 540 gün olarak borçlanabilirsiniz ancak her hale en fazla askerlik yaptığınız süre kadar borçlanabilirsiz. Yani 18 askerlik yapmışsanız en fazla 540 gün borçlanabilirsiniz. İhtiyacınız kadar borçlanma yapmanızı tavsiye ederim” şeklinde konuştu.

“DOĞUM BORÇLANMASI YAPTIRABİLİRSİNİZ”

Kadınlarda doğum borçlanması gibi önemli bir borçlanma türünün var olduğunu ifade eden Demir, “Burada önemli olan kadının doğum yapmadan önce ilk sigorta girişinin olmasıdır. Mesela kadın işçi, 01.06.1998 yılında ilk defa sigortalı olmuş ise doğumlarının bu tarih esas alınmak üzere bu tarihten sonra yapmış olduğu doğumlar için geçerli olacaktır. En çok 3 çocuk için doğum borçlanması yaptırabilir ve 3 çocuk doğum borçlanma süresi 2160 gündür ve çok önemlidir. Neden?

8 Eylül 1999 ve bu tarih öncesi işe başlayan 4 (a) kapsamında sigortalı bir kadın 4 doğum yapmış olsun. Bu doğumların 2’sini ilk defa sigortalı olmadan önce 2 sini de sigortalı olduktan sonra yaptığını düşünelim. Sigortalı tarihinden önce yapılan doğumlar için borçlanma yapılamayacak ancak doğumdan sonra yapılan borçlanma geçerli olacaktır, örnekte en fazla 2 çocuk için doğum borçlanması yapabilir. Bu da tıpkı askerlik borçlanmasına benzemektedir. İhtiyacınız kadar doğum borçlanması yaptırabilirsiniz” diye konuştu.  

“BAŞKA BİR BORÇLANMA TÜRÜ YOKTUR”

Yurtdışı hizmet borçlanmasının da olduğunun altını çizen Demir, “Yurtdışında kaldığınız süreler varsa, yine yurtdışında kaldığınız süreleri belgelemek şartıyla sosyal güvenlik merkezlerine başvuru yapılarak yurt dışı hizmet borçlanması yaptırabilirsiniz. Bu durumda askerlik borçlanması, doğum borçlanması ve yurtdışı kalınan süre kadar borçlanma dışında başka bir borçlanma türü yoktur. Ancak yeni çıkacak yasada 4 (b) kapsamında kendi adına bağımsız çalışan esnaf ve çiftçiler için belirli dönemlerde silinen hizmetlerinin tekrar canlandırılmasına ilişkin bir çalışma olduğu kamuoyundan öğrenilmiştir.  Ancak böyle bir çalışmanın gerçekte var olup olmadığının tespiti olmadan bu konuda herhangi bir yasal düzenleme yapılmadan konuşmasının pek doğru olacağını düşünmemekteyim” dedi.

“EYT YASASININ TASLAK ÇALIŞMASI TAMAMLANDI”

Demir, sözlerine şöyle devam etti: “4(b) kapsamında kendi adına bağımsız çalışan esnaf ve çiftçiler ile 4 (c) kapsamında emekli sandığına tabi kamuda çalışanlar her iki grupta da, kadınlarda 7200 prim günü, erkeklerde 9000 prim günüdür. Yine kadınlarda 20 tam yıl, erkeklerde ise 25 tam yıldır. 4(a) kapsamında çalışanları ile ortak grup olan 4(b) ve 4(c) çalışanları arasındaki fark, 4 (a) kapsamında kadınlarda 20, erkeklerde 25 yıldan beri sigortalı olmak şartı varken, 4(b) ve 4(c) de kadınlarda 20 tam yıl, erkeklerde de 25 tam yıl şartı vardır. Zaten 25 tam yıl 9000 güne, 20 tam yıl 7200 güne tekabül eder. Kamuoyunda çıkan haberlerde, 8 Eylül 1999 ve bu tarih öncesi işe girmiş olanların belirtilen şartları şu an için 2.250.000 kişinin sağladığı ancak daha 1.200.000 kişinin ise bu şartları sağladıktan sonra emekli olacaklarını tahmin etmekteyim. Çıkması planlanan EYT yasasının taslak çalışması tamamlandı. Bunun komisyonda görüşülüp kabul edilmesi, mecliste yasalaşması çalışmaları sürecinin tamamlanmasıyla 15 Ocak 2023 tarihinde yürürlüğe girmesi beklenmektedir.”

3 DÖNEM FARKLI HESAPLAMA YAPILACAK

EYT maaş hesabında dikkate alınacak dönemleri anlatan Demir, “ETY yasası çıktıktan sonra emekli olma şartlarını taşıyanların alacakları emekli yaşlılık aylıkları, EYT dışında emekli olanlar ile aynı aylık bağlama oranları üzerinden 3 dönem farklı hesaplama yapılarak emekli aylıkları bağlanacaktır.

1999 yılı öncesi, 1999-2008 arası ve 2008'den sonraki dönem olmak üzere 3 ayrı hesaplama söz konusu olacaktır. Bu 3 dönemdeki hesaplar yapılıp birleştirilerek emeklinin maaşı ortaya çıkacaktır. Kısacası emekli maaşı hesaplaması yapılırken sigortalılık dönemindeki tüm kazançlar dikkate alınacaktır. Kişilerin çalıştıkları yıllar, aylık kazançları, çalışma süreleri, yaş beklerken ödenen fazla primler ve işe ara verip vermemiş olmaları emekli maaşı hesaplanırken ödenecek tutarı ortaya çıkaracaktır. Matematiksel olarak maaş hesaplanırken ilk olarak 1999 öncesindeki gün ve kazançlar dikkate alınacak ve aylık bağlama oranı ile çarpılacaktır. Burada çıkan rakam bugüne güncellenecektir. Daha sonra 1999 ile 2008 arasındaki dönem için de yine aylık bağlama oranı ve yeni güncelleme katsayıları kullanılacaktır. Burada büyüme oranı devreye giriyor. 2008 sonrası için ise yine farklı bir aylık bağlama oranı ve büyüme hızının yüzde 30'u alınacaktır. Bir önceki yılın enflasyon oranı da maaş hesaplamasında ve güncellemesinde kullanılacaktır. Böylece bu 3 hesap toplanarak emekli maaşı oluşturulacaktır” diye konuştu.

“ASGARİ ÜCRET ÜZERİNDEN MAAŞINI BİLDİRENLER DAHA DÜŞÜK MAAŞ ALACAK”

Kazanca göre emekli maaşların verileceğine değinen Demir, “EYT'ye tabi olanlar da temelde bütün emekliliğe hak kazanmışlar gibi prim gün sayısının çok olmasına bağlı olarak değil SGK'ya bildirilen prime esas kazanca göre maaş alacaktır. Yani brüt maaşı yüksek olanlar daha fazla emekli maaşı alacak. Bütün çalışma hayatı asgari ücret üzerinden bildirilenler ise daha düşük maaş alacaktır. Burada üç ayrı hesaplama yapıldığı için tüm kazançlar önem kazanıyor. Yani son yıllar değil ilk çalışma hayatınızdan bugüne kadar tüm kazançlarınıza bakılmaktadır. Ayrıca 3 döneme ilişkin farklı Aylık Bağlama Oranları ve güncelleme katsayılarıyla nedeniyle; bu oranların yüksek olduğu dönemlerde primi daha fazla olan hak sahipleri daha yüksek emekli maaşı alacaktır. Bu hesapları yapmak biraz karışık ve analitik bir teknik gerektirdiğinden sosyal güvenlik merkezleri bu hesabı çok çabuk yapabilmektedir” şeklinde konuştu.

TAZMİNAT HAKKI OLANLAR

“EYT'li emeklilik sebebi ile istifa edince tazminat hakkı kazanacak mı?” sorumuza yanıt veren Demir, EYT yasası ile emekli olacakların merak ettiği maaş dışında tazminat hesabının nasıl olacağını söyledi. Demir, “EYT yasasına tabi olacakların önemli bir kısmı mevcut durumda çalışmaktadır. EYT yasasının yürürlüğe girmesi sonrası emeklilik başvurusu için karar aldıklarında tazminat hakları da doğmaktadır. Normalde istifa eden için tazminat hakkı bulunmuyor. Ancak 08 Eylül 1999 tarih ve bu tarih öncesi işe girenler asgari 1 yıl süre ile çalışmaları halinde kendi istekleri ile istifa etseler dahi kıdem tazminatı almaya hak kazanmaktadır. Bunun şartını Sosyal Güvenlik Merkezinden alınacak bir yazı ile belgelemektir. Bu belgede yaş şartı dışında emeklilik hakkını kazandığına dair bir ibarenin yazıda yer alması gerekmektedir. Emeklilik sebebi ile işten ayrılacak bir EYT'li istifa ederek tazminat hakkı kazanacaktır. Burada işçinin ihbar tazminatı hakkı bulunmazken kıdem tazminatı ödemesi yapılmaktadır. Kıdem tazminatı son brüt maaş üzerinden çalışılan sürenin tamamına göre hesaplanmaktadır. Burada her yıl ocak ve temmuz aylarında belirlenen memur zam oranı aynı zamanda kıdem tazminatı tavanına da yapılan zammı belirlemektedir. Temmuz memur zammı sonrası en yüksek kıdem tazminatı 15.371 lira oldu. Bu tavan ocak ayında yeniden yükselecektir. Ocak 2023'te memurlar için belirlenen toplu sözleşme zammı yüzde 8'dir. Bunun üzerine Temmuz dönemindeki toplu sözleşme zammı üzerindeki enflasyon farkı da eklenerek yeni zam oranı belirlenecektir” diye konuştu.

“KREDİ KONUSU EYT YASASINDA AÇIKLANMASI BEKLENMEKTEDİR”

Yasalara göre kıdem tazminatından sadece damga vergisi alınabildiğini, hak sahibine kıdem tazminatını tek seferde ve nakit olarak banka yoluyla ödendiğini ifade eden Demir, “Kıdem Tazminatının taksitler halinde ödenmesi ancak işçinin muvafakati ile mümkün olmaktadır. EYT yasasında bununla ilgili düzenleme olması muhtemel gözükmektedir.  Burada işverenlerin zor durumda kalmamaları açısından KGF kredilerinin veya buna benzer kredilerin düşük faizli veya faizsiz kullandırabileceği açıklamasında bulunulmuştur. Bu kredi konusu EYT yasasında açıklanması beklenmektedir” ifadelerini kullandı.

TAZMİNAT HESAPLAMA

Tazminat hesabı yapılırken son brüt maaşın dikkate alındığını aktaran Demir, “Ancak brüt maaş hesabına sadece kazanç değil, yıl içindeki ödemelerde katılmaktadır. Buna giydirilmiş brüt ücret deniliyor. Bu ücret belirlenirken düzenli olan ödemeler dikkate alınmaktadır. Prim, mesai gibi değişken ödemeler brüt ücrete eklenmiyor ancak ikramiye, yemek parası, kıyafet parası, görev tazminatı, kasa tazminatı gibi düzenli ve sabit ödemeler brüt ücrete eklenerek prime esas kazancı artırmaktadır. Tazminat hesaplanırken işçinin çalıştığı tüm zamanlar yıl, ay, gün hesabı olarak dikkate alınmaktadır. Asgari ücret üzerinden işçinin tazminatını hesaplayalım. Bu işçinin 10 yıl 5 ay ve 15 gün çalışmış olduğunu varsayalım. Giydirilmiş brüt ücret: 11 bin 676 TL, 10 yıllık tazminat: 116 bin 760 TL, 5 aylık tazminat: (11.676/12)X5 = 4 bin 865 TL, 15 günlük tazminat : (11.676/360)x15 = 486,5 TL

Toplam ödenecek tazminat: 122 bin 111,5 TL. Belirtilen rakam olan 122.111,5 TL’den binde 7,59 damga vergisi kesilerek 121 bin 184,67 TL ilgili personele ödenecektir” dedi.

İLK MAAŞLAR NE ZAMAN YATIRALACAK

EYT'lilerin ilk maaşını ne zaman alacağına da değinen Demir, “Emekli maaşları için süreç hak sahibinin başvuru tarihi itibariyle başlıyor. Ancak emekli maaşı hesaplaması dilekçenin verildiği aydan sonraki ay başından itibaren yapılmaktadır. EYT yasasının 15 Ocak 2023'te yasalaştığını varsayarsak, emekli olmak için başvuran bir EYT'linin maaş hesaplaması sonraki ay başından itibaren yani 1 Şubat'tan itibaren yapılacaktır. Bu tarihten itibaren maaş bağlanana kadar da biriken tutar süreç tamamlanınca emeklinin banka hesabına yatacaktır. Dolayısıyla müracaat yaptığın ayı takip eden ay başından itibaren emeklilik maaşı hesaplanacak ve T.C kimlik numarasının son rakamlarında belirtilen ödeme günlerinde maaşlar banka hesaplarına yatacaktır. Sorduğunuz sorulara cevap vermekten dolayı çok mutlu oldum. Umarım okuyan kişilere fayda sağlar. EYT konusunda ücretsiz danışma hizmeti vermekteyiz. Sevgi ve saygılarımı sunarım” sözlerini kullandı.