EYT YASASINDAN KAÇ MİLYON KİŞİ YARARLANACAK?

Tarih: 15 Aralık 2022 Perşembe 16:15

Haber- Emrah Birgül

Serbest Muhasebeci Mali Müşavir Cengiz Demir, emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) ile ilgili tüm merak edilen soruları gazetemiz için yanıtladı.  EYT ile ilgili tüm detaylara açıklık getiren Demir, “Kısa adıyla EYT, uzun adıyla Emeklilikte Yaşa Takılanlar olarak tabir edilmekte, daha çok emeklilikte hak mağdurları olarak düşünmek daha doğru olur. 1999 yılı Ağustos ayında yürekleri yakan ocaklara ateş düşüren İstanbul depremini yaşadık. Tam böyle yara sarma döneminde EYT yasasını mecliste kabul edip yasalaştırdılar. Ekonomik ve sosyal olaylardan kaynaklanması muhtemel görüşler arasındadır. 8 Eylül 1999 tarihine kadar sigortalılık süresini ve prim gününü tamamlayan çalışanlar emekli olabiliyordu. Fakat kanunda yapılan değişiklik ile bu iki kriterin yanına bir de yaş kriteri eklendi. Böylelikle 1999’da yürürlükte olan Sosyal Sigortalar Kanunu’nda yapılan değişiklikle emekli olma yaşı değişti. Kanundaki değişiklik öncesinde kadınlarda 20 yıl, erkeklerde ise bu değişiklik öncesi 5000 gün prim şartı ve 25 yıl sigortalılık süresi yeterliydi. 5 bin gün prim yaklaşık olarak 13,5 yıla denk düşerken 18 yaşında çalışmaya başlayan bir kadın 38, 18 yaşında çalışmaya başlayan bir erkekse 43 yaşında emekli olabiliyordu” ifadelerini kullandı.

“YENİ YASA İLE YAKLAŞIK 2 MİLYON KİŞİ EMEKLİ OLMASI BEKLENMEKTEDİR”

Sözlerine devam eden Demir, açık bir şekilde örnekler vererek konuyu şöyle detaylandırdı: “01 Ocak 1972 doğumlu, 1 Temmuz 1994’te ilk kez sigortalı işe başlayan bir erkek işçi, çalışmaya başladığı dönemde yürürlükte olan kanun gereği 5 bin prim gününü ve 25 yıl sigortalılık süresini tamamladıktan sonra emekli olabiliyordu. İşçi; 25 yıllık sigortalılık süresini tamamladığı 1 Temmuz 2019 tarihinde, 5000 prim günü ödemesini de tamamlandıysa 47 yaşında emekli olabiliyordu. Fakat 1999 yılında yapılan kanun değişikliğiyle aynı işçi 5750 gün prim ödeme, 55 yaş ve 25 yıl sigortalılık şartlarını yerine getirdiği takdirde emekli olabiliyor. Yıl bazında hesaplanırsa işçinin emekliliği 8 yıl ötelendi 750 gün fazladan prim ödemesi gerekti. 8 Eylül 1999 tarihinden sonra emekli olacaklar, 4447 sayılı Kanun ile birlikte kadınlarda emeklilik yaşı 58, erkeklerde 60 oldu. 2008 yılına gelindiğinde ise ilk kez sigortalı olarak işe başlayacaklar için 5510 sayılı Kanun ile emeklilik yaşı 65’e yükseltildi. Emeklilikte yaşa takılanların sayısı şu an itibarıyla tahmini olarak 3 milyon 700 bin civarında olup, 2022 yılı Aralık ayı sonunda çıkacak yeni yasa ile yaklaşık 2 milyon kişi emekli olması beklenmektedir. Dolayısıyla 1 milyon 700 bin kişi daha şartları sağladığı tarihte emekli olabilecektir” diye konuştu.

8 EYLÜL 1999 NEDİR?

1999 öncesinde SGK girişi olanlarda değinen Demir, “Örneğin 8 Eylül 1999 ve bu tarihinden önce işe başlamış olan bir kişi 4 bin prim günü olması halinde bin gün daha prim yatırdığı taktirde emekli olacaktır. Elbette Yurtdışında çalışma süresi varsa, askerlik varsa ve doğum yaptığı tarihte sigortalılık süresi ile çakışma olmamışsa yine bu süreleri borçlanarak prim gününe ilave ettirebilir. Erkeklerde 25 yılı ve kadınlarda 20 yılın hesabını yaparken 18 yaşından önce sigortalı olanlarda 18 yaşına girdiği tarihten itibaren, 18 yaşından sonra işe başlayanlarda işe başladığı tarihten itibaren bu süreler hizmet süresine eklenecektir. Örneğin SGK 4(a) sigortalı kapsamında 1998 yılında 17 yaşında işe başlayan erkek bir işçi, 18 yaşını doldurduğu tarihe ilave 25 yıl ekleyerek hesaplama yapacak olup bu belirtilen işçi 2024 yılında emeklilik hakkı kazanacaktır. 8 Eylül 1999 ve bu tarihten önce işe başlayanın hakları aynen korunacaktır. Bu yasa 8 Eylül 1999 tarihinden sonraki tarihlerde işe giren kişileri kapsamamakta olup, bu tarih ve önceki giriş tarihli olanları kapsama dahil edecektir. Örneğin 9 Eylül 1999 tarihinde işe başlayanlar maalesef bu yasa kapsamında değerlenmeyecektir” dedi.

4(A), 4(B), 4(C) SİGORTALILARI KAPSAMINI DEĞERLENDİRDİ

4(a), 4(b), 4(c) kapsamında sigortalı olarak çalışan kişilerin ne zaman emekli olabileceği hakkında bilgi veren Demir, “Şunu da belirtmek lazım, 4 (a) başka bir işverenin işyerine bağlı ve o işverene tabi olarak çalışan emekçi insanları ilgilendiriyor. Bunun emeklilik şartları 08 Eylül 1999 ve öncesi tarihte işe başlaması erkeklerde 25 yıl, kadınlarda 20 yılı doldurmak ve her ikisinde de 5 bin sigortalılık hizmet süresini tamamlayanlar girmektedir. 4(b) kendi adına serbest ve işyerine bağlı ve tabi olmadan bağımsız çalışan esnaf ve çiftçileri ilgilendiriyor. Bunun emeklilik şartları 08 Eylül 1999 ve öncesi tarihte işe başlaması, erkeklerde 25 yıl, kadınlarda 20 yılı doldurmak ve erkeklerde 9 bin sigortalılık hizmet süresi ve kadınlarda 7 bin 200 hizmet süresini tamamlayanlar girmektedir. 4 (c) emekli sandığı devlet memurları ve devlet kadrolarında çalışanları ilgilendirmekte olup emeklilik şartları 08 Eylül 1999 ve öncesi tarihinde işe başlaması, erkeklerde 25 yıl, kadınlarda 20 yılı doldurmak ve erkeklerde 9000 sigortalılık hizmet süresi ve kadınlarda 7 bin 200 hizmet süresini tamamlayanlar girmektedir. Dikkat edileceği üzere 4(b) kendi adına bağımsız çalışan esnaf ve çiftçiler ile 4(c) kapsamında devlet kurumlarında çalışan memurlar emeklilikte aynı şartları taşımaktadır” şeklinde konuştu.

‘EYT MAĞDURU’ DİYEN KİŞİLER YAŞLARINDAN DOLAYI EMEKLİ OLAMIYOR

Emeklilikte yaşa takılanların kimleri kapsadığını anlatan Demir, “Emeklilikte yaşa takılanlar kimleri kapsıyor, sorusunu kısaca şöyle yanıtlayabiliriz: Emeklilikte yaşa takılanlar; sigorta başlangıç tarihi 8 Eylül 1999’dan ve bu tarihten önce olanları ve emekli olmak için gereken prim günü ve sigortalılık süresi şartını sağlamış olsa dahi yaşından dolayı emekli olamayanları kapsar. Kendilerine ‘EYT mağduru’ diyen kişiler yaşlarından dolayı emekli olamıyor. 8 Eylül 1999 tarihinde hayata geçen 4447 sayılı yasayla SSK, BAĞ-KUR ve Emekli sandığı mensupları için emeklilik şartlarının zorlaştırılması sonrası ortaya çıktı. 8 Eylül 1999 tarihinde yürürlüğe giren kanunla emekliliğe dair koşullar kanunun yürürlük tarihinden önceki kişiler için değiştirildi. Böyle olunca ilk kez çalışmaya başladığında emekli olmak için plan yapan kişilerin planları değişti. Diğer yandan bu değişikliğe sebep olan ekonomik ve sosyal şartlar nedeniyle bu değişikliğe gidildi. Daha sonra 2006 yılında SSK kurumları tek çatı altına birleştirmesi, 2008 yılında 5510 sayılı kanunun yürürlüğe girmesi ile emeklilik için taşınması gereken şartlar tamamen değiştirildi ve emeklilik için 65 yaş şartının bütün sigortalılar için 2048 yılı ve sonrasında geçerli olması sağlandı”diye konuştu.

“EMEKLİLER, YAŞ ŞARTININ TEKRAR GERİ GETİRİLMESİNİ İSTEMİYOR”

Emeklilikte yaşa takılanların beklentisinin neler olduğunu söyleyen Demir, “EYT sebebiyle emeklilik tarihleri ötelenen kişiler, 1999 yılında yapılan değişikliğin geçmişe dönük uygulamasının kaldırılmasını talep ediyor. Yani 1999 öncesinde çalışmaya başlayanlar, prim gün sayılarını ve sigortalılık sürelerini doldurduklarında yaşlarına bakılmaksızın emekli olmak istiyor. Emeklilik yaşı kaç, sorusunun cevabı kadınlar ve erkekler için farklı olurken sigortalılık süresi, sigortanın yapıldığı tarih ve ödenen prim günü yaşı etkileyen faktörler olarak karşımıza çıkıyor.Emekliler, yaş şartının tekrar geri getirilmesini istemiyor, biz zaten daha önce bir takılmıştık, yeni yasada da yeni bir yaş şartı kriteri getirilmesi çıkacak olan EYT yasasının mantığına ve ruhuna aykırı olarak görmektedir. Dolayısıyla kanuni lafzından ziyade ruhuna da ayrı hitap etmesini istemektedir. Kısaca herhangi bir yaş şartı kriterinin gelmesini mağduriyetleri açısından istenmeyen bir durum olarak karşımıza çıkmaktadır” dedi.

“ÇIRAK VEYA STAJYERLERİN HİÇ ÇALIŞMADIĞINI KABUL ETMEKTE, KANUNİ YAPIYA TERS DÜŞMEKTEDİR”

‘Çıraklık ve stajyerlik EYT kapsamında sayılıyor mu?’sorusuna cevap veren Demir, “Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin’in bu konudaki açıklamasına göre stajyerlik ve çıraklık EYT kapsamında sayılmıyor. Yasada henüz tam bir belirlilik olmaması bu konuyu düşündürmektedir. Çırak veya stajyerlerin hiç çalışmadığını kabul etmekte kanuni yapıya ters düşmektedir. Çıraklar ve stajyerler Emeklilik yaşlılık aylığı primi ödememektedir. Belli ki kabul edilmemeleri bu yüzdendir” ifadelerine yer verdi.

8 Eylül 1999 TARİHİNDEN SONRAKİ KADINLAR İÇİN  

Sigorta başlangıcı 8 Eylül 1999 tarihinden sonra olan kadınlar ne zaman emekli olabileceğini anlatan Demir, “Emekli olmak için herkesin belirli gün prim ödemesi gerekir. 9 Eylül 1999 ile 30 Nisan 2008 tarihleri arasında sigortası başlayan kadınlar 58 yaşını doldurma, 7 bin gün prim ödeme şartıyla emekli olabilir. Bir diğer alternatif ise 4 bin 500 gün prim ödemesi, 25 yıl sigortalılık süresi ve 58 yaşını doldurmuş olmak şartı aranır. 1 Mayıs 2005 tarihinden sonra sigortalı olan kadınlar ise 7 bin 200 gün prim ödemesi ve 58 yaşını doldurmuş olma şartını tamamladıkları takdirde emekli olabilir. 7 bin 200 iş günü prim ödemesinin 2035 yılının sonuna kadar yapılması gerekir. Aksi takdirde çalışan kadın emeklilik yaşı kademeli olarak artar ve kişinin emekli olması için doldurması gereken yaş büyür. Erken emeklilik yaşı kadınlar için sigortalılık süresine ve prim gününe bağlı olarak değişebilir. Emeklilik yaşı tablo şekline getirilerek emekli olmak isteyenlerin rahatlıkla takip edebilecekleri bir alan hazırlanmıştır. Sigortalılık süresi kadınlar için 8 Eylül 2019’da dolduğu için sigortalılık şartı kadınlarda aranmıyor” şeklinde konuştu.

8 EYLÜL 1999 TARİHİNDEN SONRAKİ ERKEKLER İÇİN

Sigorta başlangıcı 8 Eylül 1999 tarihinden sonra olan erkekler içinse Demir şu ifadelere yer verdi, “1 Mayıs 2008 tarihinden sonra sigortalı olarak çalışmaya başlayan erkekler, 7 bin 200 prim günü ödeme yapma ve 60 yaşını doldurma şartlarını sağladıkları takdirde emekli olabilir. Tıpkı kadınlarda olduğu gibi 2035 yılının sonuna kadar 7 bin 200 prim günü ödemesinin tamamlanması gerekir. Erkeklerde emeklilik yaşı kadınlara göre farklıdır. Sigorta başlangıç tarihi 9 Eylül 1999 ile 30 Nisan 2008 tarihleri arasında olan erkekler 60 yaşını doldurma ve 7 bin gün prim ödeme şartlarını yerine getirdikleri takdirde emekli olabilir. 60 yaşını doldurma, 4 bin 500 prim günü ödeme yapma ve 25 yıl sigortalılık süresini tamamlama şartlarını sağlamaları da emekli olmaları için yeterli. Emeklilik yaşı hesaplama için prim gününüzü, sigortalılık sürenizi hesaba katmalısınız. Yeni yapılan düzenleme ile sigortalılık süresi ve prim günü göz önüne alınacaksa da sigortanızın başladığı tarih de önemlidir. Sigortanızın başladığı tarihe göre yaş, sigortalılık süresi ve prim günü ödemesi değişkenlik gösterir.”

“2023 Ocak AYINDAN İTİBAREN YÜRÜRLÜĞE GİRMESİ BEKLENİYOR”

Yeni düzenlemeyle EYT Kanunu hakkında bilgi veren Demir, “Emeklilik yaşı düşecek mi, sorusunun yanıtı açıklanacak EYT Kanunu’ndadır. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, EYT kapsamında oldukça mesafe kat ettiklerini ve çalışmaların neredeyse tamamlandığını açıkladı. Buna göre çalışmaları tamamlanan EYT Kanunu’nun, 2022 yılı Aralık ayı sonuna kadar mecliste görüşülüp karara bağlanması ve 2023 Ocak ayından itibaren yürürlüğe girmesi bekleniyor. Emeklilikte yaşa takılanlar 1Ocak 2023 tarihinden itibaren emeklilik şartlarını taşıyanlar ilgili SGK müdürlüklerine başvuru yapacaklar veya e-devlet üzerinden başvurular kabul edilecek ve ilk aylıklarını 2023 Şubat ayından itibaren almaya başlayacaklardır” dedi.

“3 DÖNEM ÖNEMLİ: 1999 YILI ÖNCESİ, 1999 – 2008 YILLARI ARASI, 2008 YILI SONRASI”

EYT başvuru şartlarının ne olduğunu söyleyen Demir, “EYT başvuru şartları şunlardır: 8 Eylül 1999 ve bu tarihinden önce sigorta kaydının bulunması, 5000 günlük prim ödemesinin tamamlanması, Kadınlar için 20, erkekler için 25 yıl sigortalılık süresinin dolması gerekir. Emeklilikte yaşa takılanlar için maaş hesaplamasında da şu 3 dönem önemli; 1999 yılı öncesi, 1999 – 2008 yılları arası, 2008 yılı sonrası. Maaş bağlama konusunda, 08 Eylül 1999 tarihinden önce aylık bağlama oranında emeklilik maaşının belirlenmesi olarak talep edenler olduğu gibi 3 dönemli aylık bağlama oranı uygulanarak emekli maaşı alınması muhtemeldir. Yani bu iki görüşün dışında başka bir görüş ortaya atılmış değil. Ağırlıklı görüşe göre bu üç dönemdeki hesaplamalar yapıldıktan sonra emeklilikte yaşa takılanlar için maaş hesaplaması yapılır. Yani emekli maaşı hesaplaması, çalışanın sigortalılık dönemindeki tüm kazançlar dikkate alınarak hesaplanır” dedi.

MAAŞLAR NEKADAR OLACAK?

EYT maaş hesaplamalarında dikkate alınacak kriterlerin neler olduğunu söyleyen Demir, “İşçinin aylık kazancı, işçinin çalıştığı yıl, işçinin yaşının dolmasını beklerken ödediği fazladan prim miktarı, çalışanın çalışma süresine ara verip vermediği, çalışma süreleri, etkenleri göz önüne alınır. Hangi kurumdan emekli olacağı sigortalı olduğu dönemleri kapsamak üzere yani çalışmasa dahi son 7 yılda çalıştığı süre olarak bin 260 günden fazla olan kurumdan emekli olabilecek. Aynı süre varsa yani hem 4(a) kapsamında hem 4(b) kapsamında hizmet süresi var ve hizmet süreleri eşitse yani, bin260 gün SGK, 1260 BAĞKUR kapsamında prim ödenmişse en son prim yatırıldığı kurumdan emekli olabilecek. Bu örnekte BAĞKUR kapsamında emekli olunabilecek. Şartların uyması halinde her halde” diye konuştu.

“EYT YASASINA TABİ OLAN HER ÇALIŞAN EMEKLİ OLAMAYACAK”

EYT yasası sonrasında prim gününün eksik olan çalışanların neler yapacaklarını ifade eden Demir, “EYT yasasına tabi olan her çalışan emekli olamayacak. 8 Eylül 1999 ve bu tarihinden önce var olan sigortalılık süresi ve prim günü şartı halihazırda geçerlidir. Prim günü ya da sigortalılık süresi eksik olan çalışanlar, bu eksikliklerini tamamladıktan sonra emekli olmak için başvurabilir. 2019 yılında kadınlar için 20 yıllık sigortalılık süresi tamamlandığı için kadın çalışanlar yalnızda prim günü şartını yerine getirerek emekli olabilir. Erkekler içinse 25 yıllık süre bazı sigortalılar için henüz tamamlanmamıştır. 1997, 1998, 1999 yıllarında işe girenler 25 yıllık sürelerini 2022, 2023, 2024 yıllarında tamamlar ve böylelikle emekli olabilir. Emeklilikte yaşa takılanlar arasından sigortalılık süresini en son tamamlayacak erkek ise 8 Eylül 2024’te emekli olabilecek süreye ulaşabilir” dedi.

“KISMİ EMEKLİLİK”

Eksik primi tamamlamak için çeşitli formüller bulunduğunu kaydeden Demir, “Kısmi emeklilik: 8 Eylül 1999 ve bu tarihinden önce sigortalı olan, fakat emeklilikte yaşa takılan biri 3 bin 600 gün prim ödeme şartı ile birlikte yaş şartını yerine getirdiği takdirde emekli olabilir. 8 Eylül 1999 tarihinden önce sigortalı olan bir kadın çalışan 50 yaşına geldiyse ve 10 yıllık sigorta primi ödediyse; erkek çalışan ise aynı sigorta primini ödemesi ile birlikte 55 yaşını doldurduysa emekli olabilir” ifadelerini kullandı.

Emeklilikte yaşa takılanların ne zaman emekli olacağını söyleyen Demir, “EYT konusunda merak edilen sorulardan biri de emeklilikte yaşa takılanlar ne zaman emekli olacak, sorusudur. Emeklilikte yaşa takılanlar, emekli olma şartlarını yerine getirdikleri takdirde emekli olabilir. Prim günü ve sigortalılık süresini doldurmayanlar öncelikle bu şartları yerine getirmelidir” diye konuştu.

“ASKERLİK BORÇLANMASI İLE İLGİLİ HENÜZ NETLEŞEN BİR DURUM SÖZ KONUSU DEĞİL”

‘Askerlik borçlanması emekliliği etkiler mi’ sorusuna da cevap veren Demir, “Erkekler için askerlik ve emeklilik birbirini etkileyebilir. Eğer askerlik sigorta tarihinden önce yapıldıysa, borçlandığınız gün kadar işe giriş tarihi de geri çekilir. Erkekler askerde geçirdikleri günleri satın alarak prim günlerine ekleyebilir. Fakat yapılan düzenlemeyle askerlik borçlanması EYT kapsamında yer almazsa sigortalı çalışanlar ödedikleri borçlanma tutarını geri alabilir. Ancak askerlik borçlanması ile ilgili henüz netleşen bir durum söz konusu değil” dedi.

“HER ÇALIŞMA YILI İÇİN 30 GÜNLÜK BRÜT ÜCRET TUTARINDA KIDEM TAZMİNATI VERİLİR”

EYT ile emekli olanların kıdem tazminatının nasıl olacağını söyleyen Demir, “Emeklilikte yaşa takılanlar da mevcut sisteme göre kıdem tazminatından en az bir yıl süreyle çalışanlar yararlanabilir. Çalışanlar son iş yerlerindeki çalışma süreleri için kıdem tazminatı alabilirken, her çalışma yılı için 30 günlük brüt ücret tutarında kıdem tazminatı verilir. Bu noktada emekli olacak kişi sayısı da önemli. İş yerinde emekli olacak kişi sayısı fazlaysa kıdem tazminatlarının taksitle ödenmesi ancak personelin bu konuda yazılı muvafakatinin olması sözkonusu olabilir. Bu konuda net bir bilgi de henüz mevcut değil. Emeklikte yaşa takılanlar hakkında çok sayıda yazılan makale ve yazı varsa da özünü burada yazmaya çalıştım. Emeklilikte yaşa takılıp takılmadıklarını öğrenmek isteyenler ücretsiz olarak isteyenlere hizmet vermekten ayrıca mutluluk duyarım” sözlerini kullandı.